04-16-2014, 06:07 PM
MỞ ĐẦU
Trong bệnh viện, các xét nghiệm huyết học là những xét nghiệm (XN) được thực hiện thường xuyên.
Việc lấy và bảo quản các mẫu XN có ảnh hưởng rất nhiều đến mức độ chính xác của xét nghiệm.
Vì vậy quá trình lấy và bảo quản các mẫu bệnh phẩm dùng cho xét nghiệm tế bào cần phải được thực hiện theo một qui trình nhất định.
Ngoài những qui định chung trong việc lấy và gửi bệnh phẩm (chế độ ghi chép bệnh án, giấy xét nghiệm, ghi mẫu xét nghiệm để tránh nhầm lẫn), việc lấy và bảo quản bệnh phẩm xét nghiệm tế bào cần lưu ý một số điểm sau:
Các xét nghiệm tế bào máu
Bình thường trong máu có 3 loại tế bào: hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu. Các tế bào này hằng định trong máu và có các chức năng khác nhau. Các loại tế bào này có thể thay đổi về số lượng cũng như hình thái trong rất nhiều trường hợp bệnh lý.
Các tế bào máu khi lấy ra khỏi cơ thể thì sẽ bị biến đổi về số lượng và hình thái tuỳ theo thời gian dài hay ngắn và tuỳ theo điều kiện bảo quản của bệnh phẩm.
Cách lấy máu: từ tĩnh mạch hoặc mao mạch
* Lấy máu từ tĩnh mạch: cần lấy máu càng nhanh càng tốt. Nếu lấy chậm có thể làm đông máu. Không được lấy máu làm xét nghiệm qua dây đang truyền dịch hoặc catheter.
* Nếu lấy máu mao mạch (rất hạn chế): cần lấy nhanh và sử dụng ngay vì máu rất hay bị đông.
Yêu cầu của mẫu máu làm xét nghiệm tế bào máu
-Ống lấy máu phải sạch:
Nếu có lẫn bẩn trong ống máu sẽ làm sai lệch kết quả XN.
-Máu không bị đông:
Máu làm XN tế bào phải được chống đông tốt. Một số trường hợp máu bị đông, đặc biệt là đông dây, sẽ khó phát hiện và làm sai kết quả XN. Vì vậy, cần lắc kỹ ống máu ngay sau khi lấy máu vào ống có chống đông. Có nhiều loại chất chống đông áp dụng tuỳ từng loại XN.
-Máu không bị pha loãng:
Các XN tế bào máu là các XN định lượng: yêu cầu mẫu máu là không bị pha loãng khi chống đông.
Nếu bị pha loãng khi chống đông, khi làm XN số lượng tuyệt đối các tế bào máu trong mẫu máu sẽ bị thay đổi dẫn đến kết quả XN sẽ không chính xác
-Không làm thay đổi hình thái tế bào máu:
Xét nghiệm tế bào máu, ngoài việc đếm số lượng các tế bào máu còn phải quan sát hình thái các tế bào máu. Thay đổi hình thái tế bào máu sẽ làm sai kết quả XN.
Để tránh làm thay đổi hình thái tế bào máu, mẫu máu cần phải được đưa ngay lên phòng XN để tiến hành làm XN càng sớm càng tốt.
Lấy đủ máu:
(Loại XN . Loại chống đông . Lượng máu cần thiết)
-Tế bào máu ngoại vi
Loại chống đông: EDTA ,lượng máu cần thiết : 1-2 ml
-Huyết đồ
Loại chống đông : EDTA , lượng máu cần thiết : 1-2 ml
-Xét nghiệm hồng cầu lưới
Loại chống đông : EDTA ,lượng máu cần thiết : 1-2 ml
-KST sốt rét
Loại chống đông : EDTA , lượng máu cần thiết : 1-2 ml
-Đo tốc độ máu lắng
Loại chống đông : EDTA , lượng máu cần thiết : 1,5-2 ml
Cách lấy và bảo quản bệnh phẩm xét nghiệm tế bào nước dịch
Các loại xét nghiệm:
- Tế bào trong dịch não tuỷ
- Tế bào trong dịch màng bụng, phổi, tim, khớp,...
- Tế bào trong nước tiểu, cặn addis
Yêu cầu của mẫu bệnh phẩm XN tế bào nước dịch
Trong các nước dịch, ngoài các tế bào máu có thể còn có một số loại tế bào khác như các tế bào biểu mô... Hầu hết XN các loại tế bào này là các XN định tính hoặc bán định lượng (trừ xét nghiệm tế bào trong dịch não tuỷ và xét nghiệm cặn Addis).
Các loại bệnh phẩm này không cần chống đông (trừ trường hợp có chảy máu). Bệnh phẩm được lấy vào ống nghiệm sạch và được đưa ngay đến phòng XN vì nếu để lâu tế bào sẽ thay đổi về số lượng và hình thái.
Cách lấy và bảo quản bệnh phẩm XN đông máu
Nguyên tắc lấy bệnh phẩm XN đông máu
Xét nghiệm đông máu rất nhạy, thời gian xảy ra phản ứng rất nhanh do các yếu tố đông máu rất dễ bị tiêu thụ. Vì vậy kết quả XN đông máu phụ thuộc rất nhiều vào cách lấy bệnh phẩm.
XN đông máu yêu cầu đòi hỏi cao về kỹ thuật lấy và bảo quản. Để tiến hành tốt các kỹ thuật XN đông máu, cần tuân thủ một số nguyên tắc chung, cơ bản trong khâu lấy bệnh phẩm
Trước khi lấy máu cần nắm được chính xác: tiền sử gia đình, tiền sử bản thân bệnh nhân về chảy máu, hiện tại hoặc trong thời gian gần đây nhất; tiền sử BN có được điều trị các thuốc ảnh hưởng đến hệ thống đông máu như Aspirin, Heparin, dẫn xuất curamin,…
Trừ những trường hợp cấp cứu, BN nên được nghỉ ngơi trước khi lấy máu. Mọi sự vận động mạnh đều gây tình trạng tăng nồng độ các yếu tố đông máu trong huyết tương.
Đối với phụ nữ, nên tránh lấy máu làm XN đông máu trong những ngày đang hành kinh.
Khi lấy máu:
Lấy bệnh phẩm vào buổi sáng, lúc BN đói;
BN không được ăn chất béo trong vòng 12 giờ trước khi lấy máu nhằm tránh sai lạc kết quả XN do huyết tương bị đục.
Tốt nhất là lấy máu tĩnh mạch. Chỉ lấy máu động mạch, mao mạch trong những trường hợp không thể lấy máu tĩnh mạch.
Kỹ thuật lấy máu phải đảm bảo hạn chế tối đa sự khởi động đường đông máu nội sinh và đường đông máu ngoại sinh.
Máu lấy ra cho vào ống nhựa có chứa chất chống đông (loại chống đông và tỷ lệ chống đông tuỳ theo từng xét nghiệm), tránh mọi động tác gây nên bọt. Đậy nút nhựa hoặc bịt ống bằng giấy Parafin, nhẹ nhàng trộn đều máu với chất chống đông, không lắc quá mạnh hoặc quá lâu gây tan máu.
Các XN cần được tiến hành trong thời gian 4 giờ kể từ khi lấy máu. Trong thời gian đó, bảo quản mẫu ở 40C hoặc nhiệt độ phòng 220C nếu là mẫu huyết tương giàu tiểu cầu (trừ một số xét nghiệm đặc biệt như co cục máu hoặc thời gian tiêu thụ prothrombin….).
Trường hợp lấy nhiều mẫu XN của nhiều chuyên khoa: ưu tiên lấy mẫu bệnh phẩm của đông máu trước để tránh tối đa tình trạng máu bị đông dây làm sai lạc kết quả.
Bệnh phẩm sau khi lấy cần vận chuyển đến phòng XN càng nhanh càng tốt.
Khi vận chuyển bệnh phẩm cần có hộp kín.
Bệnh phẩm sau khi đưa đến phòng xét nghiệm cần thực hiện XN ngay theo đúng qui trình.
Các XN tế bào máu cần thực hiện trước 4 giờ sau khi lấy ra khỏi cơ thể.
Xin
Trân
Trọng
cám ơn!
Trong bệnh viện, các xét nghiệm huyết học là những xét nghiệm (XN) được thực hiện thường xuyên.
Việc lấy và bảo quản các mẫu XN có ảnh hưởng rất nhiều đến mức độ chính xác của xét nghiệm.
Vì vậy quá trình lấy và bảo quản các mẫu bệnh phẩm dùng cho xét nghiệm tế bào cần phải được thực hiện theo một qui trình nhất định.
Ngoài những qui định chung trong việc lấy và gửi bệnh phẩm (chế độ ghi chép bệnh án, giấy xét nghiệm, ghi mẫu xét nghiệm để tránh nhầm lẫn), việc lấy và bảo quản bệnh phẩm xét nghiệm tế bào cần lưu ý một số điểm sau:
Các xét nghiệm tế bào máu
Bình thường trong máu có 3 loại tế bào: hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu. Các tế bào này hằng định trong máu và có các chức năng khác nhau. Các loại tế bào này có thể thay đổi về số lượng cũng như hình thái trong rất nhiều trường hợp bệnh lý.
Các tế bào máu khi lấy ra khỏi cơ thể thì sẽ bị biến đổi về số lượng và hình thái tuỳ theo thời gian dài hay ngắn và tuỳ theo điều kiện bảo quản của bệnh phẩm.
Cách lấy máu: từ tĩnh mạch hoặc mao mạch
* Lấy máu từ tĩnh mạch: cần lấy máu càng nhanh càng tốt. Nếu lấy chậm có thể làm đông máu. Không được lấy máu làm xét nghiệm qua dây đang truyền dịch hoặc catheter.
* Nếu lấy máu mao mạch (rất hạn chế): cần lấy nhanh và sử dụng ngay vì máu rất hay bị đông.
Yêu cầu của mẫu máu làm xét nghiệm tế bào máu
-Ống lấy máu phải sạch:
Nếu có lẫn bẩn trong ống máu sẽ làm sai lệch kết quả XN.
-Máu không bị đông:
Máu làm XN tế bào phải được chống đông tốt. Một số trường hợp máu bị đông, đặc biệt là đông dây, sẽ khó phát hiện và làm sai kết quả XN. Vì vậy, cần lắc kỹ ống máu ngay sau khi lấy máu vào ống có chống đông. Có nhiều loại chất chống đông áp dụng tuỳ từng loại XN.
-Máu không bị pha loãng:
Các XN tế bào máu là các XN định lượng: yêu cầu mẫu máu là không bị pha loãng khi chống đông.
Nếu bị pha loãng khi chống đông, khi làm XN số lượng tuyệt đối các tế bào máu trong mẫu máu sẽ bị thay đổi dẫn đến kết quả XN sẽ không chính xác
-Không làm thay đổi hình thái tế bào máu:
Xét nghiệm tế bào máu, ngoài việc đếm số lượng các tế bào máu còn phải quan sát hình thái các tế bào máu. Thay đổi hình thái tế bào máu sẽ làm sai kết quả XN.
Để tránh làm thay đổi hình thái tế bào máu, mẫu máu cần phải được đưa ngay lên phòng XN để tiến hành làm XN càng sớm càng tốt.
Lấy đủ máu:
(Loại XN . Loại chống đông . Lượng máu cần thiết)
-Tế bào máu ngoại vi
Loại chống đông: EDTA ,lượng máu cần thiết : 1-2 ml
-Huyết đồ
Loại chống đông : EDTA , lượng máu cần thiết : 1-2 ml
-Xét nghiệm hồng cầu lưới
Loại chống đông : EDTA ,lượng máu cần thiết : 1-2 ml
-KST sốt rét
Loại chống đông : EDTA , lượng máu cần thiết : 1-2 ml
-Đo tốc độ máu lắng
Loại chống đông : EDTA , lượng máu cần thiết : 1,5-2 ml
Cách lấy và bảo quản bệnh phẩm xét nghiệm tế bào nước dịch
Các loại xét nghiệm:
- Tế bào trong dịch não tuỷ
- Tế bào trong dịch màng bụng, phổi, tim, khớp,...
- Tế bào trong nước tiểu, cặn addis
Yêu cầu của mẫu bệnh phẩm XN tế bào nước dịch
Trong các nước dịch, ngoài các tế bào máu có thể còn có một số loại tế bào khác như các tế bào biểu mô... Hầu hết XN các loại tế bào này là các XN định tính hoặc bán định lượng (trừ xét nghiệm tế bào trong dịch não tuỷ và xét nghiệm cặn Addis).
Các loại bệnh phẩm này không cần chống đông (trừ trường hợp có chảy máu). Bệnh phẩm được lấy vào ống nghiệm sạch và được đưa ngay đến phòng XN vì nếu để lâu tế bào sẽ thay đổi về số lượng và hình thái.
Cách lấy và bảo quản bệnh phẩm XN đông máu
Nguyên tắc lấy bệnh phẩm XN đông máu
Xét nghiệm đông máu rất nhạy, thời gian xảy ra phản ứng rất nhanh do các yếu tố đông máu rất dễ bị tiêu thụ. Vì vậy kết quả XN đông máu phụ thuộc rất nhiều vào cách lấy bệnh phẩm.
XN đông máu yêu cầu đòi hỏi cao về kỹ thuật lấy và bảo quản. Để tiến hành tốt các kỹ thuật XN đông máu, cần tuân thủ một số nguyên tắc chung, cơ bản trong khâu lấy bệnh phẩm
Trước khi lấy máu cần nắm được chính xác: tiền sử gia đình, tiền sử bản thân bệnh nhân về chảy máu, hiện tại hoặc trong thời gian gần đây nhất; tiền sử BN có được điều trị các thuốc ảnh hưởng đến hệ thống đông máu như Aspirin, Heparin, dẫn xuất curamin,…
Trừ những trường hợp cấp cứu, BN nên được nghỉ ngơi trước khi lấy máu. Mọi sự vận động mạnh đều gây tình trạng tăng nồng độ các yếu tố đông máu trong huyết tương.
Đối với phụ nữ, nên tránh lấy máu làm XN đông máu trong những ngày đang hành kinh.
Khi lấy máu:
Lấy bệnh phẩm vào buổi sáng, lúc BN đói;
BN không được ăn chất béo trong vòng 12 giờ trước khi lấy máu nhằm tránh sai lạc kết quả XN do huyết tương bị đục.
Tốt nhất là lấy máu tĩnh mạch. Chỉ lấy máu động mạch, mao mạch trong những trường hợp không thể lấy máu tĩnh mạch.
Kỹ thuật lấy máu phải đảm bảo hạn chế tối đa sự khởi động đường đông máu nội sinh và đường đông máu ngoại sinh.
Máu lấy ra cho vào ống nhựa có chứa chất chống đông (loại chống đông và tỷ lệ chống đông tuỳ theo từng xét nghiệm), tránh mọi động tác gây nên bọt. Đậy nút nhựa hoặc bịt ống bằng giấy Parafin, nhẹ nhàng trộn đều máu với chất chống đông, không lắc quá mạnh hoặc quá lâu gây tan máu.
Các XN cần được tiến hành trong thời gian 4 giờ kể từ khi lấy máu. Trong thời gian đó, bảo quản mẫu ở 40C hoặc nhiệt độ phòng 220C nếu là mẫu huyết tương giàu tiểu cầu (trừ một số xét nghiệm đặc biệt như co cục máu hoặc thời gian tiêu thụ prothrombin….).
Trường hợp lấy nhiều mẫu XN của nhiều chuyên khoa: ưu tiên lấy mẫu bệnh phẩm của đông máu trước để tránh tối đa tình trạng máu bị đông dây làm sai lạc kết quả.
Bệnh phẩm sau khi lấy cần vận chuyển đến phòng XN càng nhanh càng tốt.
Khi vận chuyển bệnh phẩm cần có hộp kín.
Bệnh phẩm sau khi đưa đến phòng xét nghiệm cần thực hiện XN ngay theo đúng qui trình.
Các XN tế bào máu cần thực hiện trước 4 giờ sau khi lấy ra khỏi cơ thể.
Xin
Trân
Trọng
cám ơn!