Đại cương hóa sinh tuyến giáp

[tuyenlab]

1.1 Tổng hợp, dự trữ và giải phóng hormon tuyến giáp.

Việc tổng hợp T3 và T4 xảy ra trong nang tuyến giáp, bắt đầu từ sự hấp thu iod trong máu, dựa vào sự chênh lệch gradien nồng độ, được thực hiện bởi bơm iod của màng tế bào.

Thyroglobulin - một glycoprotein khối l­ợng phân tử 600 000 Dalton , chứa tyrosin, và hệ thống enzym peroxidase có chức năng iod hoá tyrosin. Quá trình tổng hợp diễn ra trong nang tuyến và được vận chuyển đến đỉnh màng nơi enzym peroxidase hoạt hoá.

Sự oxi hoá iod, gắn iod vào nhóm tyrosin và ghép đôi nhóm iod tyrosin với nhau trong phạm vi phân tử thyroglobulin để tạo một iodthyronin được xúc tác bởi peroxidase tuyến giáp. Nếu điều kiện đủ iod hầu hết phân tử hormon tuyến giáp sẽ đư­­ợc tổng hợp thành T4, như­ng nếu thiếu iod thì tỉ lệ T3 sẽ tăng lên.

Thyroglobulin đã được iod hoá gồm T3 và T4, chúng được dự trữ trong chất keo. D­ới tác dụng của hormon kích thích tuyến giáp TSH, chất keo được hấp thu lại vào trong tế bào d­ới dạng những giọt nhỏ và được làm tan ra bởi lysosome, T3 và T4 được giải phóng. Mono - và diiodthyrosine cũng được tạo thành. Những hợp chất sau cùng này được khử iod phạm vi rộng trong giới hạn thyroid và iod được bảo tồn. TSH kích thích sự hấp thu iod và sự iod hoá thyrogloblin và cả sự giải phóng hormon tuyến giáp.

Peroxidase tuyến giáp bị ức chế bởi các chất kháng giáp nh­ propythiouracil và mercaptoimidazol (methimadazol,

Quá nhiều iod sẽ ức chế adenylate cyclase đáp ứng với TSH và ức chế sự iod hoá thyroglobulin. Đây là hiệu ứng Wolff- Chaikoff. Sau vài ngày với mức iod cao, tuyến giáp hấp thu iod rất thấp. Nồng độ của iod trong tuyến giáp giảm xuống và sự tổng hợp thyroglobulin lại bắt đầu. Hiệu ứng này th­ờng được ứng dụng cho chuẩn bị bệnh nhân c­ờng giáp tr­ớc phẫu thuật.

1.2 Vận chuyển hormon tuyến giáp trong máu:

Khi enzym lysosome giải phóng hormon tuyến giáp từ thyroglobulin,T3 và T4 được vận chuyển qua màng tế bào nang tuyến và màng đáy của nang vào máu, nơi chúng liên kết với protein huyết t­ơng, 3 protein giữ chức năng này, để giảm ái lực của iodothyronin, đó là thyroxine binding globulin (TBG), thyroxine binding prealbumin hoặc transthyretin (TBPA) và albumin. T4 gắn chặt chẽ hơn T3 với 1 trong 3 loại protein trên. Chỉ 0,015% T4 và 0,33% T3 là không liên kết hay ở dạng tự do trong huyết t­ơng của ng­ời bình th­ờng, vì vậy nên dù nồng độ T4 toàn phần gấp khoảng 50 lần T3 nh­ng nồng độ T4 tự do chỉ gấp 3 lần T3 tự do. Thời gian bán huỷ của T4 là 5-7 ngày, T3 là 1-2 ngày.

Trong đó, T3 và T4 ra khỏi tuyến giáp đ­ược vận chuyển ở huyết tư­ơng kết hợp với các protein khác nhau, khoảng 60% kết hợp với Globulin ( TBG= Thyroxin Binding globulin ), 30% đ­ược kết hợp với Pre albumin ( Tiền albumin), 10% kết hợp không đặc hiệu với albumin.

Nh­ vậy T3,T4 có ái lực theo thứ tự nhiều hơn đối với globulin, prealbumin rồi albumin. Phần hormon tự do rất ít, khoảng 0,4% đối với T3 và 0,02% đối với T4. Tuy nhiên chỉ có hormon tự do mới có tác dụng sinh học đến tế bào đích.

1.3. Khái niệm hormon tự do:

Có sự khác biệt trong định l­ợng nồng độ hormon tuyến giáp. Tuy nhiên, tác dụng của horrmon tuyến giáp xuất hiện có liên quan với nồng độ hormon tự do hơn là nồng độ hormon liên kết. Ng­ời ta cho rằng chỉ có hormon tự do là có thể hấp thu vào trong mô,chức năng của protein liên kết là dự trữ hay ngăn ngừa sự thay đổi lớn trong nồng độ hormon tự do.

T4 được cho là tiền hormon của hầu hết T3, hoạt động sinh học của hormon TG đều gián tiếp qua T3, thông qua gắn với những receptor đặc hiệu. Hầu hết T3 l­u hành trong máu đư­ợc tạo bởi sự khử iod của T4, phần lớn trong gan và thận

Trị số bình thư­ờng của các hormon tuyến giáp nh­ư sau:

T.T3 : (1,65 ± 0,73 ) nmol/l

T.T4 : ( 88,12 ± 13,20) nmol/l

FT3 : ( 4,89 ± 0,67 ) pmol/ml

FT4 : ( 11,58 ± 2,06 )pmol/ml

Hormon tuyến yên: Kích tố tuyến giáp –TSH

Việc xác định TSH huyết thanh nhằm xác định cơ chế điều hoà giữa vùng dư­ới đồi, tuyến yên và tuyến giáp. TSH là thông số cơ bản trong việc chẩn đoán chức năng tuyến giáp, tăng năng tuyến giáp, bình giáp hoặc thiểu năng tuyến giáp. Thông số này được xét nghiệm bằng kỹ thuật siêu nhậy của các ph­ơng pháp miễn dịch phóng xạ, miễn dịch huỳnh quang, hoá phát quang gần đây mới được áp dụng rộng rãi tại Việt Nam.

Trị số bình th­ường của TSH huyết thanh là

0,25 – 5,0 mUI/ml

Trong trư­ờng hợp tăng năng tuyến giáp

TSH < 0,15 mUI/ml

Tr­ờng hợp thiểu năng tuyến giáp TSH >7mUI/ml

TSH huyết thanh giúp phân biệt thiểu năng tiên phát

( TSH tăng ) với thiểu năng thứ phát nguồn gốc tuyến yên ( TSH giảm )

Nồng độ TSH trở lại bình thư­ờng chứng tỏ việc điều trị bệnh tuyến giáp có hiệu quả.