05-21-2013, 10:51 PM
CALCITONIN
NHẮC LẠI SINH LÝ
Calcitonin là một hormon polypeptid được các tế bào C của tuyến giáp (cellules parafilliculaires thyroidiennes) bài xuất. Hormon này tham gia vào quá trình điều hòa nồng độ canxi và phospho huyết thanh. Khi có tình trạng tăng nồng độ canxi trong máu, calcitonin sẽ được tiết ra. Tình trạng này này gây ức chế hấp thu canxi từ đường tiêu hóa, ức chế các hủy cốt bào (osteoclast) và các tạo cốt bào (osteocyte) tái hấp thu canxi từ xương và kích thích thận tăng bài xuất canxi. Các tác động kể trên đối lập với tác động của hormon cận giáp và gây hạ thấp nồng độ canxi máu.
Xét nghiệm này chủ yếu được sử dụng để đánh giá các trường hợp nghi ngờ bị ung thư biểu mô tuyến giáp thể tủy (medullary carcinoma of the thyroid), tình trạng này được đặc trưng bởi sự tăng bài xuất calcitonin ngay cả khi nồng độ canxi huyết thanh bình thường.
Một số bệnh nhân bị ung thư giáp thể tủy song nồng độ calcitonin lúc đói trong giới hạn bình thường, cần cân nhắc tiến hành làm test kích thích tiết calcitonin bằng pentagastrin hay truyền canxi (do test kích thích được coi là nhậy hơn so với khi định lượng calcitonin đơn độc). các bệnh nhân có tình trạng tăng sản tế bào C ở giai đoạn sớm và/ hoặc ung thư biểu mô giáp thể tủy thường có tình trạng tăng rất có ý nghĩa nồng độ calcitonin khi tiến hành làm test này.
MỤC ĐÍCH VÀ CHỈ ĐỊNH XÉT NGHIỆM
Để chẩn đoán các ung thư tuyến giáp thể tủy và tình trạng bài xuất prptid giáp lạc chỗ.
CÁCH LẤY BỆNH PHẨM
Xét nghiệm được thực hiện trên huyết thanh.
Bệnh nhân được yêu cầu nhịn ăn qua đêm (12h) trước khi lấy máu xét nghiệm.
GIÁ TRỊ BÌNH THƯỜNG
1. Nồng độ cơ sở
- Nữ: <14 pg/mL hay < 14 ng/L
- Nam: < 19 pg/mL hay < 19 ng/L.
2. Sau khi truyền canxi khi làm test kích thích (dùng canxi với liều 2,4 mg/kg)
- Nữ: < 130 pg/mL hay < 130 ng/L.
- Nam: < 190 pg/mL hay < 190 ng/L.
3. Sau khi tiêm pentagastrin khi làm test kích thích (dùng pentagastrin với liều 0,5 αg/kg)
- Nữ: < 35 pg/mL hay < 35 ng/L.
- Nam: < 110 pg/mL hay < 110 ng/L.
TĂNG NỒNG ĐỘ CALCITONIN
Các nguyên nhân chính thường gặp là:
- Xơ gan do rượu.
- Ung thư vú.
- Tăng sản tế bào C của tuyến giáp.
- Suy thận mạn.
- Bệnh Cushing.
- Sản xuất calcitonin lạc chỗ (như được thấy trong ung thư tụy).
- Tăng canxi máu.
- Các khối u tế bào đảo tụy.
- Ung thư phổi (loại tế bào nhỏ).
- Ung thư tuyến giáp thể tủy.
- U biểu mô tuyến của tuyến cận giáp.
- Tăng sản tuyến cận giáp.
- Thiếu máu ác tính Biermer.
- Viêm tuyến giáp.
- Hội chứng tăng ure máu.
- Hội chứng Zollinger-Ellison.
CÁC YẾU TỐ GÓP PHẦN LÀM THAY ĐỔI KẾT QUẢ XÉT NGHIỆM.
- Mẫu bệnh phẩm bị vỡ hồng cầu có thể làm thay đổi kết quả xét nghiệm.
- Lấy máu ở các bệnh nhân không tuân thủ nghiêm việc nhịn đói qua đêm có thể làm tăng nồng độ calcitonin máu ở mức trung gian giữa bình thường và bệnh lý. Các giá trị nồng độ thường thay đổi theo phòng xét nghiệm song một nồng độ calcitonin < 200 ng/L thường được coi là bình thường và một nồng độ calcitonin > 1000 ng/L luôn được coi là bệnh lý.
- Các thuốc có thể làm tăng nồng độ calcitonin máu là: canxi, adrenalin, glucagon, thuốc ngừa thai uống, pentagastrin.
LỢI ÍCH CỦA XÉT NGHIỆM ĐỊNH LƯỢNG CALCITONIN
1. xét nghiệm rất hữu ích giúp chẩn đoán và theo dõi sau mổ các ung thư giáp thể tủy: nếu bệnh nhân được xác định là bị ung thư tuyến giáp thể tủy và được phẫu thuật điều trị tiệt căn, theo dõi nồng độ calcitonin được tiến hành định kỳ để đảm bảo rằng nồng độ này trở về mức bình thường. nếu nồng độ calcitonin sau phãu thuật vẫn còn cao, chứng tỏ tổ chức sản xuất calcitonin vẫn còn tồn tại ở một mức nào đó. Nếu nồng độ này đã hạ thấp sau phẫu thuật và tăng lên sau đó, điều này chứng tỏ ung thư có thể đã tái phát.
2. xét nghiệm hữu ích để sàng lọc và phát hiện sớm ung thư giáp cho các thành viên cảu gia đình có nguy cơ bị ung thư giáp.
3. xét nghiệm này không có bất kỳ một lợi ích lâm sàng nào để áp dụng trong chẩn đoán các bệnh lý của xương hay để thăm dò các bất thường chuyển hóa của phospho và canxi.
CÁC HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH LÂM SÀNG DỰA TRÊN Y HỌC BẰNG CHỨNG
Mặc dù có nhiều nghiên cứu đã gợi ý rằng, khi đánh giá một bệnh nhân có nhân tuyến giáp, xét nghiệm định lượng nồng độ calcitonin huyết thanh một cách hệ thống được coi là kỹ thuật quan trọng và ít tốn kém trong sàng lọc và tránh được nguy cơ bỏ sót ung thư giáp thể tủy, song không phải là tất cả các thầy thuốc đều nhất trí làm xét nghiệm này với mục đích sàng lọc là một biện pháp hữu ích.
Nguồn: Các xét nghiệm thường quy áp dụng trong thực hành lâm sàng - Nhà xuất bản Y học 2012
