[LT] Kháng nguyên - kháng thể hệ nhóm máu ABO

[tuyenlab]

2. Kháng thể hệ ABO

2.1. Kháng thể tự nhiên

Đặc điểm của hệ nhóm máu ABO là trong huyết thanh có mặt các kháng thể tương ứng với các kháng nguyên vắng mặt trên hồng cầu, cụ thể:
Kháng thể chống A ở người nhóm B
Kháng thể chống B ở người nhóm A
Kháng thể chống A và chống B ở người nhóm O.
Kháng thể chống A, chống B, chống H ở người nhóm Bombay.

Ngoài ra còn có chống A1 ở người A2 (khoảng 1%) và A2B (khoảng 25%). Đó là các kháng thể tự nhiên tức là khi sinh ra đã có, có đặc điểm: là các IgM không qua được màng rau, thường gây ngưng kết và không làm vỡ hồng cầu nếu hồng cầu được pha loãng, nhiệt độ thích hợp cho hoạt động là 40C, bị trung hoà khi đun nóng 700C, bị hút bởi các chất A, B hoà tan. Hiệu giá kháng thể chống A và B ở người nhóm O thường cao hơn hiệu giá chống A ở nhóm người nhóm B hoặc chống B ở người nhóm A. Ngoài huyết thanh ra, kháng thể còn có mặt ở sữa, nước báng, nước bọt, nước mắt.

- Quá trình xuất hiện và tiến triển:
Các kháng thể chống A, chống B là tự nhiên tức là không qua một sự miễn dịch cụ thể nào. Người ta cho rằng trong thiên nhiên có nhiều chất có “tính đặc hiệu” A, B, H (màng hồng cầu, màng vi khuẩn, thức ăn...) và xâm nhập vào cơ thể từ những ngày đầu của bào thai khiến cơ thể tạo kháng thể tương ứng.
Kháng thể tự nhiên xuất hiện sau khi sinh và tăng dần hiệu giá, đạt cực đại vào 5-10 tuổi, ổn định và đến tuổi già thì giảm dần.

2.2. Kháng thể miễn dịch

- Điều kiện xuất hiện: kháng thể miễn dịch xuất hiện do một sự kích thích miễn dịch; các điều kiện kích thích miễn dịch:
+ Miễn dịch đồng loài: xuất hiện do bất đồng nhóm máu giữa mẹ và con; hồng cầu con mang kháng nguyên mà người mẹ không có, khi chuyển dạ, một ít hồng cầu con sang máu mẹ gây đáp ứng miễn dịch ở mẹ.
Cũng có thể do truyền máu sai nhóm ví dụ truyền hồng cầu A, B hay AB cho người nhóm O. Kháng thể miễn dịch xuất hiện 8 - 15 ngày sau truyền.

+ Miễn dịch khác loài: khá phổ biến như đã nêu trên, khi tiếp xúc với các sinh phẩm nguồn gốc động vật, chất chiết từ dạ dày lợn, các huyết thanh (kháng bạch hầu, uốn ván) từ ngựa (giàu chất A) cơ thể sẽ sinh kháng thể miễn dịch.
Các kháng thể miễn dịch (nhất là chống A) thường gặp ở người nhóm O, những người này có hiệu giá kháng thể cao hơn nhiều nên nếu không cẩn thận phát hiện mà truyền cho người nhóm A sẽ gây nguy hiểm. Những người nhóm O đó gọi là người cho nguy hiểm, không thể là người cho máu phổ thông.

- Tính chất của kháng thể miễn dịch chống A và chống B
+ Bản chất là IgG, qua được hàng rào rau thai.
+ Có thể kết hợp bổ thể và gây tan máu.
+ Hoạt động tốt ở 370C, không bị huỷ ở 700C, khó bị trung hoà bởi các chất kháng nguyên hoà tan.

2.3. Những chất giống kháng thể

- Trong tự nhiên có những protein cấu trúc đơn giản có khả năng làm ngưng kết hồng cầu:
+ Chất chống A1 từ đậu Dolichos biflorus: làm ngưng kết rất mạnh hồng cầuA1 và A1B, ngưng kết rất yếu hồng cầu A2 và không ngưng kết hồng cầu A2B, không phản ứng với hồng cầu B và O.
+ Chất chống H lấy từ cây Ulex europoeus, ngày nay lấy từ huyết thanh một loại lươn nước lợ, chất này gây ngưng kết rất mạnh hồng cầu O.