PHẪU TÍCH BỆNH PHẨM ĐỂ XÉT NGHIỆM THỤ THỂ HORMON
I. NGUYÊN TẮC
Tốt nhất là lấy mẫu mô tươi, giữ lạnh sâu bệnh phẩm ở trạng thái đông cho tới khi mẫu được mang đến một phòng xét nghiệm phù hợp hoặc phải cố định ngay toàn bộ bệnh phẩm trong formol đệm trung tính 10% trước khi đưa về phòng xét nghiệm.
II. CHUẨN BỊ
1. Người thực hiện
+ Bác sĩ giải phẫu bệnh – tế bào bệnh học: 01
+ Kỹ thuật viên giải phẫu bệnh – tế bào bệnh học: 02
2. Phương tiện, hóa chất
+ Bàn phẫu tích bệnh phẩm: Kích thước 150cm x 120cm x 80cm, chiều cao có thể thay đổi để thích hợp cho tư thế đứng pha bệnh phẩm.
+ Giá đựng bệnh phẩm lưu trữ nhiều tầng: 01 cái, kích thước 200cm x 60cm x 200 cm (kích thước có thể thay đổi cho phù hợp với diện tích của phòng phẫu tích bệnh phẩm, chiều cao mỗi ngăn nên từ 40cm-50cm).
+ Dao sắc có chuôi cầm: 02 cái, dao lưỡi mỏng: 02 cái.
+ Kẹp phẫu tích có mấu và không mấu: Mỗi loại 02 cái có chiều dài khác nhau.
+ Thớt nhựa phẳng: 02 cái.
+ Các lọ chứa dung dịch formol đệm trung tính 10% để đựng bệnh phẩm, số lượng lọ có dung dịch cố định phụ thuộc vào số lượng mẫu cần lấy (mỗi mẫu 01 lọ). Lượng dung dịch cố định phải lớn hơn 20 lần thể tích bệnh phẩm cố định.
+ Bình cấp ni tơ lỏng trữ bệnh phẩm đã phẫu tích.
+ Bút chì mềm, nhãn giấy ghi tên, tuổi Người bệnh, mã số xét nghiệm, mô xét nghiệm…
+ Găng tay, khẩu trang, kính bảo vệ mắt và quần áo bảo hộ: 03 bộ.
+ Vòi nước chảy, các dụng cụ và thuốc tẩy trùng để làm sạch dụng cụ.
+ Bình có chứa dung dịch cố định để lưu bệnh phẩm xét nghiệm thêm.
+ Dụng cụ có nắp kín để đựng các bệnh phẩm đã pha còn dư lại để đem huỷ.
3. Bệnh phẩm
Bệnh phẩm tươi do các khoa, phòng lâm sàng gửi tới.
4. Phiếu xét nghiệm
+ Có đầy đủ thông tin về Người bệnh (họ tên, tuổi, giới, địa chỉ, điện thoại), khoa phòng yêu cầu xét nghiệm.
+ Có ghi đầy đủ chẩn đoán lâm sàng, bao gồm các triệu chứng lâm sàng, các kết quả cận lâm sàng khác, phương pháp lấy bệnh phẩm, vị trí, số lượng bệnh phẩm.
+ Có ghi rõ yêu cầu xét nghiệm, tên bác sĩ yêu cầu xét nghiệm.
+ Ghi ngày giờ lấy bệnh phẩm, ngày giờ chuyển đến khoa giải phẫu bệnh – tế bào bệnh học, có hay không có cố định bệnh phẩm sơ bộ, loại dung dịch cố định.
+ Có phần mô tả đại thể:
- Loại mô xét nghiệm
- Vùng lấy bệnh phẩm
- Số lượng bệnh phẩm lấy xét nghiệm
- Màu sắc bệnh phẩm
- Kích thước bệnh phẩm
- Đặc điểm hình thái diện cắt
III. CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH
1. Khám nghiệm mẫu mô ở trạng thái tươi, ngay sau khi được cắt khỏi cơ thể; lựa chọn mẫu cẩn thận, tránh những vùng hoại tử, mô mỡ và những vùng không phù hợp khác.
2. Cắt và lấy mẫu mô đường kính lớn nhất khoảng 1cm (hoặc đủ lớn có thể chấp nhận được). Dụng cụ phải sạch nhưng không cần tiệt trùng.
3. Làm đông băng mẫu bằng ni tơ lỏng (-70oC) trong isopentan hoặc xịt chất làm đông băng.
4. Giữ lạnh sâu ở trạng thái đông băng cho tới khi mẫu được mang đến một phòng xét nghiệm phù hợp.
5. Lấy một mẫu mô khác ở ngay cạnh chỗ cũ để làm xét nghiệm mô bệnh học (với mục đích kiểm chứng) và xem như là một mẫu tương đồng.
6. Khi tổn thương quá nhỏ (<1cm) không thể phân ra để làm kỹ thuật sinh hóa, hãy cắt lạnh và cất trong tủ -70oC để sau đó nhuộm hóa mô miễn dịch tìm thụ thể.
IV. KẾT QUẢ
- Các mẫu mô tươi được cố định trong dung dịch formol đệm trung tính 10%
hoặc được làm đông băng ngay lập tức cho tới khi làm xét nghiệm.
V. NHỮNG SAI SÓT VÀ HƯỚNG XỬ TRÍ
- Trong trường hợp bệnh phẩm bỏ nhầm vào dung dịch cố định, cần loại bỏ và lấy lại bệnh phẩm mới. Nếu hết bệnh phẩm để lấy, cần đưa ngay bệnh phẩm đã cố định ra, cắt lọc bớt 1mm phần bệnh phẩm tiếp xúc với dung dịch cố định để lấy phần bệnh phẩm còn lại. Nếu bệnh phẩm quá ít, nhỏ, không cắt lọc được, bắt buộc phải bỏ đi hoặc được thực hiện như qui trình thường qui và làm xét nghiệm thụ thể trên các khối nến..
- Bệnh phẩm bị hoại tử không quan sát được hình thái tế bào: phải phẫu tích bệnh phẩm tươi, ngay khi được lấy ra khỏi mô cho đông băng ngay. Cần luôn nhớ, nếu bệnh phẩm bị hư hại, hoại tử là không thể sửa chữa được.
- Bệnh phẩm nhỏ, mềm: tránh dùng kẹp có mấu kẹp chặt làm nát bệnh phẩm.
- Bệnh phẩm của lần phẫu tích trước dính lại trên dụng cụ và dính vào bệnh phẩm sau: Thớt phẫu tích bệnh phẩm, dụng cụ phẫu tích phải rửa sạch trước khi phẫu tích từng bệnh phẩm.
Theo Quyết định Số: 5199 /QĐ-BYT