Tìm hiểu qua về bệnh nhân viêm gan B

[VuBaVietPhuong]

Chúng ta quan niệm như thế nào về bệnh nhân nhiễm viêm gan siêu vi B và các xét nghiệm như thế nào để chẩn đoán bệnh nhân đó,ý nghĩa các xét nghiệm đó, khi nào cần điều trị...vân...vân và mây...mây. Đó là rất nhiều các câu hỏi thường gặp.
Trước tiên, đối với những bệnh nhân nhiễm viêm gan siêu vi B (Hepatitis B virus) hầu hết được phát hiện thông qua một xét nghiệm là HbsAg. Vậy HbsAg là gì?.Nó chính là kháng nguyên bề mặt của HBV một người dương tính với HbsAg đồng nghĩa với người đó đang bị nhiễm virus viêm gan B.

Đa số những người nhiễm viêm gan B trong thời gian cửa sổ sau đó đều sinh ra được kháng thể kháng lại HbsAg ( gọi là HbsAb hoặc Anti HbsAg) và tiêu diệt được virus này. Khoảng thời gian sạch HbsAg từ lúc nhiễm đến lúc không phát hiện được HbsAg là khoảng 6 tháng. Sẽ có rất nhiều người băn khoăn hỏi? Ngày xưa em bị nhiễm HBV và làm HbsAg(+) nhưng giờ sao làm ở bệnh viện của anh Hbsag của em lại âm tính. Thì xin giải thích thế này: trường hợp của bạn trước kia đang trong thời gian cửa sổ và bây giờ bạn đã khỏi (để loại trừ trường hợp âm tính giả người ta luôn khuyến cáo bệnh nhân làm anti Hbsag để kiểm tra lại). Dưới đây là biểu đồ diễn tiến của một bện nhân như vậy các bạn có thể xem Hình 1:

và Hình 2:

Rất nhiều bạn hỏi mình thế nào là người lành mang virus. Các bạn tưởng tượng trong cơ thể các bệnh nhân nhiễm HBV luôn có hai đội quân đó là đội quân hệ miễn dịch và đội quân HBV. Khi hệ miễn dịch chiếm ưu thế hơn hoặc ít nhất là cân bằng thì lúc đó đội quân HBV sẽ bị kìm hãm phát triển. Thực tế, những người lành mang virus là những người có hệ miễn dịch kiềm hãm không cho HBV nhân bản được thành các virus hoàn chỉnh, do vậy sẽ không có hoặc có rất ít virus hoàn chỉnh vào trong máu. Khi đó làm xét nghiệm các bạn sẽ xét nghiệm acid nhân của virus viêm gan B ( HBV-ADN) đó là xét nghiệm đánh giá virus có nhân lên hoàn chỉnh hay không. Nó sẽ luôn thấp thường âm tính hoặc dương tính với số lượng bản copies thấp < 10^5 / ml (HbsAg chỉ mang tính chất sàng lọc ban đầu). Sau 3 năm đi làm tại LABO Sinh học phân tử - Đại học kỹ thuật Y tế Hải Dương và làm Reatime PCR ADN- HBV tôi cũng nhận thấy rằng có rất nhiều bệnh nhân là người lành mang virus như vậy, tuy nhiên tỉ lệ này ở trẻ em hay phụ nữ có thai lại thấp hơn so với những người trưởng thành khác (lí do có thể do hệ miễn dịch, khi có đủ cỡ mẫu cho 1 khảo sát tại khu vực Hải Dương và các vùng lân cận tôi sẽ đưa cho các bạn thông tin chính xác để tham khảo).
Vậy khi nào những bện nhân nhiễm HBV phải điều trị. Đó là khi virus hoàn toàn thắng thế, chúng sẽ nhân bản với số lượng lớn hùng hục khí thế phá hủy tế bào gan . Lúc ấy đội quân HBV-DNA có thể nhân bản với số lượng > 10^5 / ml , men gan GOT, GPT tăng cao ( gấp đôi sẽ có ý nghĩa trong lâm sàng, chỉ số bình thường GOT,GPT hình 3:

.

Vì vậy, những trường hợp Hbsag dương tính , chúng ta cần phải làm các xét nghiệm HbeAg (có ý nghĩa trong các trường hợp HBV không có đột biến tiến lõi (precore mutation) ), GOT, GPT , nếu men gan vượt quá 2 lần thì chắc chắn phải làm định lượng HBV-ADN để xem số lượng virus là bao nhiêu? Tuy nhiên sẽ có trường hợp HBV-DNA > 10^5 / ml nhưng men gan hoàn toàn bình thường, trường hợp này chúng ta phải chắc chắn bệnh nhân có tổn thương gan thực sự hay không thông qua xét nghiệm về hình thái tế bào gan như sinh thiết gan hay Fiboscan.

Vậy làm thế nào để biết có điều trị hiệu quả hay không? và cần điều trị bao lâu? Để trả lời câu hỏi này thì chúng ta hoàn toàm dựa vào kết quả cận lâm sàng - Xét nghiệm. Sau 3 tháng dùng thuốc ức chế virus và các thuốc hỗ trợ điều trị nếu : định lượng HBV-ADN giảm hơn 100 lần trước khi điều trị nghĩa là thuốc có hiệu quả, tức nhiên xét nghiệm này phải được làm thường xuyên cho đến khi có kết quả " Dương tính dưới ngưỡng phát hiện" (Bệnh viện Trường ĐHKTYT Hải Dương khuyến cáo 3 tháng định lượng HBV-ADN lại ). Sau đó có thể 3-5 tháng xét nghiệm HBV-ADN để kiểm tra lại xem có tái phát hay không?. Thời gian điều trị có thể kéo rà nhiều năm tùy vào đáp ứng miễn dịch và kết quả xét nghiệm của từng người, tuy nhiên chúng ta hầu như chưa loại trừ hoàn toàn HBV ra khỏi cơ thể (có trường hợp đặc biệt nhưng vô cùng hiếm) bời vì HBV còn có thể tồn tại ở dạng đặc biệt trong tế bào gan đó là cccDNA (convalently closed circular DNA) một dạng ADN vòng không chịu tác dụng của các thuốc ức chế virus. Những bệnh nhân viêm gan B mạn tính và có đột biến tiền lõi đặc biệt đột biến vùng khởi động (promoter mutation) hầu như phải điều trị cả đời mà không được phép ngưng điều trị vì bản thân những bệnh nhân này rất dễ chuyển sang giai đoạn xơ gan (tiền ung thư gan) và ung thư gan .

Nếu có thời gian mình sẽ viết stt về ý nghĩa các marker liên quan đến HBV và giải đáp liên quan đến các Marker đó trong stt sau. Tức nhiên là dựa trên những hiểu biết của mình và những tài liệu hiện mình có, nếu sai sót hay đóng góp ý kiến các bạn có thể liên hệ mail: vubavietphuongdky@gmail.com.
Nếu các bạn thấy bài viết này hay thì hãy chia sẻ ( nhớ ghi rõ nguồn nhé!) Trân trọng cám ơn!